Zakład Lingwistyki Antropologicznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
12 grudnia 2023 roku dr Sofiia Butko podczas zebrania Zakladu Lingwistyki Antropologicznej wygłosiła referat pt. O języku marginaliów w starodrukach cyrylickich.
W trakcie wystapienia autorka krótko przedstawiła temat i cele swojego projektu, scharakteryzowała sytuację językową na ziemiach ukraińskich w okresie od końca XVI do początku XVIII wieku, zaprezentowała zjawisko polskojezycznych tekstów pisanych przez przedstawicieli kultury ruskiej.
Na szczególną uwagę w ramach tego fenomenu zasługują notatki odręczne (albo inaczej – marginalia) w drukach cyrylickich jako unikatowy fenomen, który ukraińska badaczka Wira Frys metaforycznie nazwała “głosami z dołu”.
Dr. Butko szukając odpowiedzi na pytanie o tym, jaka osobowość socjolingwokulturowa jest ukryta w marginaliach, scharakteryzowała treść, formę, używane w tych tekstach języki (zob. niżej prezentację).
W wyniku pierwszego etapu badań zostały sformułowane trzy najważniejsze tezy, które potrzebuj dalszego rozwinięcia, potwierdzenia lub sprostowania:
- Badanie polskojęzycznego piśmiennictwa ruskiego (ukraińskiego) wymaga nowego podejścia, które pomoże poznać poprzez język i środki werbalne osobowość kulturowo-językową, która występuje w tych tekstach, jej mentalność, światopogląd, wartości.
- Język polski jako narzędzie demokratyzacji życia w pewnym momencie mógł pełnić funkcję zachowania własnej etnicznej tożsamości przez Ukraińców-Rusinow, którzy odczuwali mocną presję Moskwy, kościoła prawosławnego, języka cerkiernosłowiańskiego.
- Notatki odręczne w starodrukach cyrylickich mają ogromny potencjał badawczy. Absolutnie nowym i bardzo perspektywicznym jest zastosowanie socjolingwistycznego podejcia do analizy języków marginaliów. To może stać się kluczem do jeszcze głębszego poznania nowożytnej sytuacji językowej na ziemiach ukraińskich oraz do zrozumienia mechanizmów i celów przełączania kodów językowych przez dawnych Rusinów.
Prezentacja O języku marginaliów