Projekt sylabusu

Projekt sylabusu

(przedmiot został wprowadzony do programu studiów licencjackich filologii polsko-ukraińskiej Charkowskiego Uniwersytetu Narodowego im. W. N. Karazina, zajęcia będą prowadzone dla studentów 4. roku)

Nazwa przedmiotu: Polskojęzyczne piśmiennictwo ruskie (ukraińskie)

Język wykładowy: polski, ukraiński

Skrócony opis: celem nauczania dyscypliny akademickiej jest ukształtowanie wyobrażenia o fenomenie wczesnonowożytnej literatury ukraińskiej, tworzonej w języku polskim, który był jednym z języków literackich na ziemiach ukraińskich od końca XVI do początków XVIII w. Program zajęć dzieli się na dwa bloki. Przedmioten pierszego bloku jest teoretyczna refleksja na temat pozajęzykowych czynników rozwoju fenomenu polskojęzycznych tekstów wczesno-nowożytnej literatury ukraińskiej. Drugi blok prezentuje gatunki, style, kody językowe i kulturowe polskojęzycznych tekstów wczesno-nowożytnej literatury ukraińskiej – poprzez analizę wybranych utworów.

Opis:

Blok I. Pozajęzykowe czynniki rozwoju fenomenu polskojęzycznych tekstów wczesno-nowożytnej literatury ukraińskiej.

  1. Wyjaśnienie głównych pojęć („ruski”, literatura wczesnonowożytna, sytuacja językowa, świadomość językowa, osobowość socjolingwistyczna i kulturowa, pojęcia Kresów i polskiej gwary peryferyjnej).
  2. Mitologizacja i stereotypizacja stosunków ukraińsko-polskich.
  3. Historia kontaktów ukraińsko-polskich.
  4. Życie kulturalne i religijne na ziemiach ukraińskich okresu wczesnonowożytnego.
  5. Tożsamości w społeczeństwie wielojęzycznym.

Blok II. Gatunki, style, kody językowe i kulturowe polskojęzycznych tekstów wczesno-nowożytnej literatury ukraińskiej

  1. Ogólna charakterystyka polskojęzycznej literatury ukraińskiej okresu wczesnonowożytnego.
  2. Wczesnonowożytna osobowość socjolingwistyczna.
  3. Polskojęzyczna poezja ukraińska.
  4. Polskojęzyczne teksty o oficjalnym stylu urzędowym i epistolarnym.
  5. Język polski w dziejach rozwoju języka ukraińskiego.

 

Literatura:

Вагилевич, І. Д. 1996. Польські письменники русини / підгот. до друку Р. Радишевський, Перемишль.

Генсьорський, A. I. 1961. Південноруські і польські лексичні взаємозв’язки в ХІІІ ст., В: Дослідження і матеріали з української мови, Kиїв, т. ІV, с. 15–25.

Довга, Л. М. 2012. Система цінностей в українській культурі ХVІІ століття (на прикладі теоретичної спадщини Інокентія Ґізеля), Київ – Львів.

Житецький, П. Г. 1987. Нарис літературної історії української мови в ХVІІ ст. В: Житецький П. Г. Вибрані праці. Філологія, Київ.

Крип’якевич, I., ред. 2002. Історія української культури, Київ.

Литвинов, В. Д. 2008. Україна в пошуках своєї ідентичності. ХVІ– початок ХVІІ століття: істор.-філос. нарис, Київ.

Матушек, О. 2015. Ідеал людини в українських погребових казаннях ХVІІ століття. В: Наукові записки Тернопільського національного педагогічного університету імені Володимира Гнатюка. Серія : Літературознавство № 43.

Мозер, М. 2008. Причинки до історії української мови, за заг. ред. С. Вакуленка, Харків.

Cулима, В., Сулима, М., наук. ред. 2014. Історія української літератури у 12 томах. 2014. Т. 2. Давня література (друга половина ХVІ – ХVІІІ ст.), Київ.

Шевельов, Ю. 2012. Польська мова в Україні в ХVI-XVII ст. (пам’яті Антуана Мартеля). В: Нарис сучасної української літературної мови та інші лінгвістичні студії (1947-1953), К.: Темпора, с.456-467.

Яковенко, Н. 2012. Дзеркала ідентичності. Дослідження з історії уявлень та ідей в Україні ХVІ – початку ХVІІІ століття, Київ.

Яковенко, Н. 2002. Паралельний світ. Дослідження з історії уявлень та ідей в Україні XVI-XVII ст., Київ: Критика.

Bartmiński, J. 2012. Językowe podstawy obrazu świata, Wyd. 5, Lublin.

Brogi Bercoff, G. 1995. Pluriliguism in Eastern Slavic Culture of the 17th Century. The Case of Simeon Polockij. Slavia 64, s. 1–14.

Brogi Bercoff, G. 2017. Plurilinguism and Identity: Rethinking Ukrainian Literature of the Seventeenth Century. W: Ukraine and Europe: Cultural Encounters and Negotiations  G. Brogi Bercoff, M. J. Pavlyshyn & S. Plokhy (Eds.). University of Toronto Press, p. 45–71.

Dziechcińska, H., red. 1985. Publiczność literacka i teatralna w dawnej Polsce, Warszawa-Łódź.

Janowska, A., Pastuchowa, M.,  Pawelec, R., red. nauk. t. 2011. Humanizm w języku polskim: wartości humanistyczne w polskiej leksyce i refleksji o języku, Warszawa.

Kurzowa, Z. 2006. Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku. Kraków.

Łesiów, M. 2003. Historia wzajemnych kontaktów i wpływów języka polskiego i ukraińskiego. W: Z badań nad polsko-ukraińskimi powiązaniami językowymi, pod red. D. Buczki, M. Łesiowa, Lublin, s. 11–23.

Łesiów, M. 1961. Nowy problem w historii stosunków językowych polsko-ukraińskich. Język polski 41, z. 5, s. 378–379.

Łesiów, M. 1992. Problematyka polsko-ukraińskich powiązań językowych. W: Między Wschodem i Zachodem, cz. IV. Zjawiska językowe na pograniczu polsko-ruskim Lublin, s. 85–99.

Łesiów M. 1989. Wzajemne oddziaływanie polsko-ukraińskie w średniowieczu. W: Między Wschodem i Zachodem, cz. I. Kultura umysłowa, Lublin, s. 41–52.

Łesiów, M. 1995. Zagadnienie polsko-ukraińskich wzajemnych stosunków językowych. W: Studia z językoznawstwa słowiańskiego pod. red. M. Łesiowa i M. Sajewicza. Rozprawy Slawistyczne 10, s. 245–258.

Lesiv, M. 2000. The Polish and Ukrainian Languages: A Mutually Beneficial Relationship. In: Cultures and Nations of Central and Eastern Europe. Essays in Honor of Roman Szporluk, Cambridge (USA).

Łużny, R. 1966. Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-Mohylańskiej a literatura polska. Z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodniosłowiańskich w XVII-XVIII w. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.

Łużny, R. 1984. Akademia Kijowsko-Mohylańska a kultura polska. Przegląd Humanistyczny t. 2: 55–67.

Naumow, A. 2002. Domus divisa. Studia nad literaturą ruską w I Rzeczypospolitej. Kraków: Collegium Columbinum.

Ocieczek, R., red. 2002. Przedmowa w książce dawnej i współczesnej, Katowice.

Pajdzińska, A., Krzyżanowskiego, P., red. 1999. Przeszłość w językowym obrazie świata, Lublin.

Palumbo, A. 2023. Analysing bilingualism and biscriptality in medieval Scandinavian epigraphic sources: a sociolinguistic approach. In:  Journal of Historical Sociolinguistics vol. 9, no. 1, pp. 69-96.

Pajdzińska, A., Tokarski, R. 1996. Językowy obraz świata – konwencja i kreacja. W: Pamiętnik Literacki z. 4, s.143–158.

Plokhy, S. 2006. The Origins of the Slavic Nations: Premodern Identities in Russia, Ukraine and Belarus, Cambridge University Press.

Plokhy, S. 2001. The Cossacks and Religion in Early Modern Ukraine, Oxford.

Romanowski, A. 2016. Literatura polsko-rusko-rosyjska. Wielogłos. Pismo Wydziału Polonistyki UJ t. 2 (28), s. 1–26.

Otwinowska, B. 1974. Język – naród – kultura. Antecedencje i motywy renesansowej myśli o języku. Wrocław: Polska Akademia Nauk.

Radyszewski, R. 1996. Poezja polskojęzyczna na Ukrainie. Kraków.

Šerech-Shevelov, Y. 1952. The Problem of Ukrainian-Polish Linguistic Relations from the Tenth to the Fourtheenth Century. Word. Journal of the Linguistic Circle of New York t.8, New York, s. 329–349.

Unseth, P. 2008. The Sociolinguistics of Script Choice: An Introduction. In: International Journal of The Sociology of Language, p. 1–4.

Urbańczyk, S. 1963. Charakterystyka staropolskich zapożyczeń wyrazowych z języka ukraińskiego. W: Studia linguistica in honorem Thaddaei Lehr-Spławiński, Kraków, s. 434–444.

Witkowski, W. 1969. Język utworów Joannicjusza Galatowskiego na tle języka piśmiennictwa ukraińskiego XVII wieku, Kraków.

Źródła

Архив Юго-Западной России, издаваемый Комиссиею для разбора древних актов, состоящей при киевском, подольском и волынском генерал-губернаторе.

Добротворский А. 1863. Загоровский монастырь, его библиотека и сохранившийся в ней западнорусский литературный памятник XVII-го столетия. В: Вестник Юго-Западной и Западной России, год 2-й, т. 1.

Возняк М. 1913.Матеріяли до історії української піснї і вірші. Тексти й замітки, Львів.

Пачовський М. 1911. Виїмки з українсько-руского письменьства ХІ – ХVІІІ ст. для висших кляс середних шкіл, Львів.

Перетц В. Н. 1899. Малорусские вирши и песни в записях XVI – XVIII вв., В: Известия отделения русского языка и словесности императорской Академии наук, т. 4.

Сімович В. 1932. Хрестоматія з памятників староукраїнської мови (старого й середнього періоду до кінця ХVІІІ ст.) з додатком вибору зі староболгарських памяток зі словничком, Прага.

Тітов Хв. 1924. Матеріали для історії книжкової справи на Україні в XVI – XVIII в. В: всезбірка передмов до українських стародруків, Київ.

Транквіліон-Ставровецький К. 1646. Перло многоцінноє, Чернігів.

Baranowicz Ł. 1671. Lutnia Apollinowa Kożdey Sprawie Gotowa, Київ.

Baranowicz Ł. 1670. Żywoty świętych ten Apollo pieie, Kijów.

Bratkowski D. 1697. Świat po części przeyzrany, Kraków.

Jaworski S. 1689. Echo głosu wołającego na puszczy…, Kijów.

Jaworski S. 1690. Arctos coeli Rossiaci…, Kijów.

Jaworski S. 1691. Pełnia xięzyca w kleynocie swiecącego…, Kijów.

Mnemosyne sławy Piotra Mohyły… Kijów 1633.

Mohyła P. 1645. Mowa duchowna przy szlubie…, Kijów.

Mohyła P. 1645. Zebranie krótkiej nauki…, Kijów.

Radyszewski, R. 1996-1998. Roksolański Parnas. Polskojęzyczna poezja ukraińska od końca XVI do początku XVIII wieku, vol.1-2, Kraków.

Żurawińska Z., Jaroszewicz-Pieresławcew Z. 2004. Katalog druków cyrylickich XV – XVIII wieku w zbiorach Biblioteki Narodowej, Warszawa.

Efekty uczenia się:

absolwent zna i rozumie:

1) system językowy, ogólne właściwości literatury jako sztuki mowy, historii języka (języków) i literatury (literatury), które się studiuje (PRN 8);

2) główne pojęcia, teorie i koncepcje dyscypliny, w szczególności historyczne przesłanki rozwoju fenomenu polskojęzycznej literatury ukraińskiej, specyfika sytuacji językowej na ziemiach ukraińskich we wczesnonowożytnym okresie, funkcje, gatunki i style języków literackich wczesnonowożytnych Ukraińców (PRN 16);

3) rolę i specyfikę języka i literatury polskiej w ukraińskim, słowiańskim i światowym kontekście (PRN 20);

absolwent potrafi:

4) scharakteryzować odmiany dialektalne i społeczne nauczanego(-ych) języka(ów), w szczególności polskiego i ukraińskiego, opisać sytuację socjolingwistyczną (PRN 9);

5) przeprowadzić analizę lingwistyczną, literacką i lingwokulturową polskojęzycznych tekstów wczesnonowożytnej literatury ukraińskiej różnych stylów i gatunków (PRN 15);

6) zastosować praktyczną umiejętność tłumaczenia z języka polskiego na język ukraiński i odwrotnie;

absolwent jest gotowy (kompetencje społeczno-kulturowe):

7) efektywnie pracować z informacją: wybierać niezbędne informacje z różnych źródeł, w szczególności z literatury specjalistycznej i elektronicznych baz danych, krytycznie je analizować i interpretować, porządkować, klasyfikować i systematyzować (PRN 2).

8) organizować proces własnego uczenia się i samokształcenia (PRN 3).

 

Metody i kryteria oceniania:

Warunkiem dopuszczenia do zaliczenia jest obowiązkowa obecność na zajęciach.

Zajęcia prowadzone będą w formie wykładu, dyskusji na temat zadanych lektur, prezentacji studentów na zadane tematy.

Na końcową ocenę składają się:

Aktywny i merytoryczny udział w zajęciach w skali całego semestru (20%)

Przygotowanie prezentacji (40 %)

Test końcowy (40 %)

 

Skala ocen:

0% – 49 % – 2

50 % – 59 % – 3

60 % – 69 % – 3+

70 % – 79 % – 4

80 % – 89 % –4+

90 % – 100 % – 5